Prawo spadkowe nieustannie ewoluuje, dostosowując się do istniejących wzorców relacji rodzinnych. Zmiany, wprowadzone Ustawą o zmianie ustawy – kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw z dnia 28.07.2023 r., obejmują m.in. nowe przesłanki niegodności dziedziczenia, ograniczenie tzw. trzeciej grupy spadkobierców, doprecyzowanie terminu na odebranie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku oraz uproszczenie procedury odrzucenia spadku w imieniu małoletnich. Zachęcamy do lektury, aby w łatwy i przystępny sposób zrozumieć nowe regulacje spadkowe.

Ostatnie zmiany w prawie spadkowym poszerzają zakres sytuacji, które mogą doprowadzić do uznania spadkobiercy za osobę niegodną dziedziczenia.

Dotychczas spadkobierca mógł być uznany przez sąd za niegodnego (art. 928 §1 pkt. 1, 2, 3 k.c.), jeżeli dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy; podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności; umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego.

Od 15.11.2023 r. za niegodnego dziedziczenia będzie mógł także zostać uznany spadkobierca, jeżeli: uporczywie uchylał się od wykonywania wobec spadkodawcy obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową; uporczywie uchylał się od wykonywania obowiązku pieczy nad spadkodawcą, w szczególności wynikającego z władzy rodzicielskiej, opieki, sprawowania funkcji rodzica zastępczego, małżeńskiego obowiązku wzajemnej pomocy albo obowiązku wzajemnego szacunku i wspierania się rodzica i dziecka.

Kluczowym celem ograniczenia trzeciej grupy spadkobierców (dziadków spadkodawcy i ich zstępnych) było dążenie do zapobieżenia wydłużania się postępowań sądowych dotyczących stwierdzania nabycia spadku i skoncentrowanie dziedziczenia na najbliższej rodzinie zmarłego.

Według nowych przepisów majątek będzie mógł przypaść dziadkom, zaś w dalszej kolejności odpowiednio ich dzieciom i wnukom.

 

Natomiast dalej, w sytuacji, gdy brak będzie dzieci i wnuków tego z dziadków, który nie dożył otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypadać będzie pozostałym dziadkom w częściach równych.

 

Ograniczenie trzeciej grupy spadkobierców ma potencjalnie wpływ na sposób, w jaki rozdzielany jest majątek spadkowy, eliminując z automatu pewne grupy krewnych spoza bezpośredniej linii pokrewieństwa oraz skracając czas trwania postępowań w związku z długotrwałym poszukiwaniem dalszej rodziny.

Dotychczas przepis art. 934 k.c. (udział spadkowy dziadków) brzmiał następująco:

 

Do tej pory spadek mogli otrzymać dalsi zstępni dziadków spadkodawcy, czyli tzw. cioteczne lub stryjeczne wnuki i dalsze pokolenia, które nie utrzymują relacji ze spadkodawcą.

 

Obecnie zmieniono brzmienie art. 934 §2 k.c., dodano art. 934 §2(1) k.c. oraz zmieniono brzmienie art. 934 §3 k.c.

Termin 6 miesięcy na złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku jest zachowany, jeżeli przed jego upływem pismo zawierające oświadczenie wpłynie do sądu lub zostanie nadane w placówce pocztowej. Nie ma znaczenia, czy wyznaczony termin rozprawy, na którym sąd odbierze oświadczenie przypada po okresie 6 miesięcy.

Nowelizacja wprowadziła przepis, z którego wynika, że jeżeli:

1) małoletni jest powołany do dziedziczenia wskutek uprzedniego odrzucenia spadku przez rodzica,

2) rodzicowi przysługuje władza rodzicielska, a drugi rodzic, któremu również przysługuje władza się zgadza albo oboje rodziców dokonują wspólnie czynności,

3) spadek odrzucają inni zstępni (dzieci – np. jego rodzeństwo) rodziców tego małoletniego

– wówczas czynność rodzica polegająca na odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego nie wymaga zezwolenia sądu opiekuńczego.

 

Należy zwrócić uwagę, że konieczne będzie uzyskanie zgody sądu, np. gdy małoletni jest powołany do dziedziczenia w pierwszej kolejności po jednym z rodziców (to jest w przypadku dziedziczenia małoletniego obok jego rodzica). W niniejszej sytuacji kontrola sądu jest niezbędna, celem zapewnienia należytej ochrony prawnej małoletniego uczestnika postępowania.

Kancelaria Mosor i Oleksiak-Szeląg Adwokacka Spółka Partnerska pozostaje na bieżąco z najnowszymi zmianami w prawie spadkowym, aby zapewnić klientom kompleksową i potrzebą pomoc. Zapraszamy do kontaktu.